تاریخچه‌ کاشی و سرامیک

تاریخچه‌ کاشی و سرامیک

در مقاله قصد داریم شما را با تاریخچه‌ کاشی و سرامیک آشنا کنیم. یکی از باستانی ترین هنرهای بشری هنر سفالگری میباشد که درواقع سرمنشاء این هنر تولید کاشی و سرامیک که اولین آثار این هنر در ایران به حدود 10 هزار سال قبل از میلاد میرسد سفالگری در ابتدا به صورت گل نپخته بوده است،و آثار اولین کوره های پخت سفال به حدود 6000 سال قبل از میلاد بر میگردد.

ادامه پیشرفت در صنعت سفالگری منجر به تغییراتی در روش تولید که شامل تغییر کوره ها، اختراع چرخ کوزه گری هم در کیفیت مواد سفالگری نظیر رنگ آمیزی و لعاب کاری بوده است. کاشی از فرآیند پخت خاک رس در کوره و لعاب بر روی آن تولید میشود و خاک رس کاشی حتماً باید دارای 20 تا 30 درصد سیلیس باشد.

پس از پخت کاشی در کوره یک لایه لعاب بر روی آن برای حفظ خواص کاشی و همچنین زیبایی طرح و رنگ و حفاظت و افزایش مقاومت لایه رویی بر روی آن زده میشود. زمان آغاز لعاب کاری که امکان ضد آب کردن و همچنین نقاشی کردن و زیبا سازی ظروف و سفال ها و تهیه کاشی را مقدور می کرد به حدود 5000 سال پیش میرسد.

کاستی ها روش و دانش لعاب کاری را از بابل به نقاط دیگر ایران رواج دادند. بعد از اسلام با تشویق استفاده از ظروف سفالی و سرامیکی به جای ظروف فلزی، طلا و نقره صنعت سفالگری رشد تازه ای یافت و از صنعت سفال سازی و کاشی سازی برای آرایش محراب مسجد، ضد آب کردن دیوار حمام ها، ایجاد حوض و آب نما و ظروف و خمره و لوازم و کوزه ها و همچنین شیب بندی بام ها استفاده شده است.

انواع مختلف کاشی و سرامیک

امروزه پوشش‌های مختلفی برای کف و دیوارها استفاده میشود اما برای انتخاب یک پوشش مناسب برای کف و دیوارهای ساختمان خود باید همه موارد را در نظر بگیرید. یکی دیگر از پرکاربردترین مصالحی که در ساختمان‌سازی از آن استفاده میشود کاشی و سرامیک است که خود انواع متعددی دارد و در قسمت‌های مختلف یک ساختمان ازجمله آشپزخانه، حمام و سرویس بهداشتی، حیاط، پارکینگ و حتی نمای ساختمان، گلخانه و حوض‌های تزئینی کاربرد دارند.

به طور کلی از ویژگی‌های مثبت سرامیک مقاومت فیزیکی بالا و مقاومت دربرابر یخ‌زدگی میباشد، یکی دیگر از ویژگی مهم آن ضدحریق بودن آن است و اینکه در برابر آتش تغییر شکل نمی‌دهد، با گذشت زمان تغییر رنگ نمی‌دهد و در برابر اشعه خورشید هم مقاوم است.

تفاوت کاشی و سرامیک

کاشی و سرامیک تفاوت چندانی ندارند، لعابی که روی قسمت سخت کاشی را می‌پوشاند و شکل زیبایی به آن میدهد، می‌تواند از جنس‌های مختلفی باشد که اگر از سرامیک باشد به آن کاشی سرامیک یا سرامیک گفته می‌شود. البته در گذشته ابعاد کاشی‌ها هم کوچک‌تر از سرامیک بود، اما الان کاشی‌ها هم در ابعاد گوناگون و متنوعی تولید میشوند.

البته سرامیک علاوه بر کاربردش در کف و نما و دیوارهای ساختمان در تولید وسایل بهداشتی و مصالح ساختمانی نظیر آجر سفال‌های تزئینی داخل و خارج، سفال‌های بام، کانال‌های فاضلابی و سفال‌های ضداسیدی نیز کاربرد دارد.

کاشی لعاب دار یکی از انواع قدیمی کاشی است که بیشتر برای مقاصد تزئینی به کار می‌رود در ایران صنعتگران از اکسید فلزهایی چون قلع، مس، کبالت، منیزیم و آنتیمون برای لعاب کاری کاشی استفاده می‌کردند.این نوع کاشی در سراسر آسیاس جنوبی، آفریقای شمالی، اسپانیا و سایر نقاط اروپا و چین هم تولید و استفاده میشود.

معرفی انواع کاشی

از مهمترین و اصلی ترین مصالح ساختمانی برای دکوراسیون های داخلی به شمار میروند که از نظر سبک، طرح و مدل، ابعاد و اندازه، رنگ بندی و غیره دارای انواع مختلفی هستند که از زیباترین و قدیمی ترین آنها می توان به کاشی های سنتی اشاره کرد.

از کاشی های سنتی اغلب برای ساختمان هایی که با سبک های سنتی ساخته میشوند، مانند انواع رستوران ها و مکان های تفریحی سنتی و غیره استفاده میشود. در این مقاله قصد داریم شما را با چند نوع کاشی و سفال که کاربرد به سزایی دارند آشنا کنیم پس با مدآوری همراه باشید.

تاریخچه کاشی کاری در ایران

کاشی کاری در ايران سابقه اي طولاني دارد و قدمت آن به هزاره دوم قبل از میلاد ميرسد. معبد چغازنبيل واقع در خوزستان ازجمله مکان هايي است که کاشي هاي ديواري لعاب دار از آن به دست آمده است، اگرچه حملات مغولان تا مدتي فعاليت هاي هنري را در ايران با رکود مواجه ساخت، اما، پس از رو آوردن حکمرانان ايلخاني به اسلام، احداث بناهاي مذهبي و غيرمذهبي تحت حمايت حکمرانان مغولي، با تزيينات آجري و کاشي توسعه يافت.

در شهرهاي ايران، حکام ايلخاني اقدام به ايجاد بناهاي يادبودي کردند که نتيجه اين اقدامات احياي صنعت کاشي سازي بود. دورة ايلخانيان اوج استفاده از چنين فني براي تزيين بناهاي مذهبي و غيرمذهبي و اوج ترقي چنين فني به لحاظ هنري و حرفه اي بود. تا اين دوره، فقط سطوح خارجي بناها با کاشي تزيين مي شد اما ازآن دوره به بعد کاشي براي تزيين داخلي بناها نيز به کار میرفت.

نمونه هايی از بناهای کاشی کاری شده در ایران

نمونه هايي از بناهاي کاشي کاري شدة اين دوره مسجدجامع فرومد در سمنان و گنبد سلطانيه است در دورة ايلخانيان،همچنین نمونه هايي از آجرهاي لعاب دار برجسته هخامنشي در شوش و تخت جمشيد در دورة هخامنشيان ،و در دوران ساسانيان، در شهرنیشابور یکی از شهرهای باستانی ایران در ۲۰ کیلومتری شهر کازرون در استان فارس و به شکل موزاييک هاي رنگي به دست آمده است.

ارتباطات وسيع ايران و چين علاوه بر تبادلات تجاري، مبادلات فرهنگي و هنري چون واردات نوعي سفال چيني لعاب دار به ايران را در پي داشت. مصالح ساختمانی در زمان های قدیم بسیار کاربرد داشته اند و اغلب در ساخت و ساز ساختمان ها استفاده می شده اند.

در کشور ایران هر شهر و استانی کاشی های سنتی مخصوص به خود را دارد که هر کدام نمایانگر اصالت و هنر آن شهر میباشد. شهر اصفهان از جمله شهر های معروف و قدیمی کشور ما به شمار می رود که کاشی های سنتی آن در مقایسه با سایر شهرها، بیشتر زبانزد افراد است.

کاشی سنتی دارای ویژگی ها و مشخصات منحصر بفردخاص خود میباشد ،که باعث محبوب شدن آن در بین افراد مختلف شده است. از ویژگی های اصلی و بارز کاشی و سرامیک متنوع بودن رنگ های آن که اغلب دارای رنگ های: آبی، سبز، قهوه ای میباشد نظر بازدید کننده را به خود جلب میکند.،قابلیت اجرای انواع طرح و مدل های سنتی و قدیمی بر کاشی و سرامیک، همچنین ابعاد و اندازه های آن با هم متفاوت بوده است.

سه تکنيک براي توليد کاشي

استفاده مي شد که عبارت اند از، لعاب تک رنگ، رنگ آميزي مينايي بر روي لعاب و رنگ آميزي زرين فام بر روي لعاب در ادامه با ما همراه باشید تا در مورد کاشی زرین فام بیشتر صحبت کنیم. استفاده از کاشي هاي زرين فام يا طلايي در تزيينات معماري، از اواخر دورة سلجوقي آغاز و در دورة ايلخاني کامل شد. ابوالقاسم فردوسی به لعاب کاشی های زرین فام دو آتشه هم می گفتند، که تکنیک دو آتشه رایج ترین و معروف ترین تکنیک در تزئینات کاشی بود.

در قرن دوم هجری در مصر لعاب سفید را بر روی بدنه کاشی اعمال می کردند و می پختند. سپس کاشی را با رنگدانه های مس و نقره رنگ آمیزی می نمودند و در کوره حرارت می دادند، قدیمی ترین نمونه های کاشی زرین فام مربوط به قرون ششم و هفتم هجری قمری میشود که در موزه های مشهور جهان موجود است. در دوره ی قبل از مغول بیشتر از طرح های پیکره ای استفاده میکردند، استفاده از این کاشی ها در ساخت ساختمان های غیر مذهبی رواج داشت.

در دوره ی بعد از مغول و در دوره ی ایلخانیان ، استفاده از این نوع کاشی جای پیکره های انسانی را گرفتند، وکاشی زرین فام در بناهای مذهبی رواج یافت. گفته میشود که در دوره ی اسلامی اینگونه سفال در نتیجه ی ممنوعیت استفاده از فلزات گرانبهایی همچون طلا و نقره ، به عنوان ظروف به کار گرفته می شد. در بناهای پس از اسلام ، کاشی های زرین فام در کنار سایر انواع کاشی نظیر معرق ، معقلی و مشبک برای اولین بار به کار رفته اند.

با نزدیک شدن به قرن هشتم هجری، آبی لاجوردی از محبوبیت بیشتری برخوردار شد و تکنیک نقاشی زیر لعاب با استفاده از رنگ های آبی لاجوردی و مقدار بسیار کمی از رنگ های قرمز و سیاه جایگزین نقاشی زرین فام شد. این کاشی ها معمولا به نام کاشی های سلطان آباد شناخته میشوند. تا اواسط قرن هشتم این تکنیک ادامه داشت. در فاصله قرون نهم تا دوازدهم هجری، ساخت این نوع کاشی به روش های جدیدتر به بالاترین کیفیت خود رسید.

زرین فام به چه معناست، کاشی زرین فام یا کاشی های طلایی همان گونه که از نام آن پیداست سفالی با لعابی شیشه گونه میباشد که جلایی فلزی دارد.به فن روی لعاب زرین فام گفته می شود که در نتیجه ی آن شاهد ایجاد یک لایه ی فلزی طلا مانند با درخششی قوس و قزحی و بسیار چشم نواز خواهد بود. لایه ی مذکور در طیف رنگ های مختلفی مانند نقره ای ، زرد ، نارنجی، قرمز، سبز کم رنگ  قهوه ای و غیره بر روی لعاب از پیش پخته شده ایجاد میشود.

طبق تحقیقات اثبات شده میتوان گفت، که تلالو طلایی در کاشی های زرین فام به دلیل استفاده از نانو ذرات نقره میباشد و تلالوی سرخ مربوط به نانو ذرات مس در لعاب کاشی است که پس از حرارت دهی مجدد در غیاب اکسیژن و در اثر شکست مولکولی به صورت لایه ی نازک فلزی بر روی سطح لعاب می نشیند.

در مرحله ی بعد و پس از سرد شدن و تمیز شدن ، قطعه ی کاشی با درخشندگی فلزی و شفافیت ظاهر میشود. نوع رنگ ایجاد شده به عواملی همچون میزان ترکیب پیگمنت ها ، میزان و مدت احیا و همچنین طول مدت سرد شدن کاشی بستگی دارد.

تکنیک ساخت ظروف به شیوه کاشی های زرین فام

تکنیک ساخت ظروف به شیوه کاشی های زرین فام ابتدا ظرف به وسیله ی یک روش معمولی حرارت و لعاب داده میشود. سپس طرح بر روی لعاب سرد شده، توسط ترکیبی از سولفور، اکسید نقره و اکسید مس به اضافه ی گل اخرای زرد یا قرمز، نقاشی می گردید و سپس ظرف درون سرکه قرار می گرفت.

سفال برای بار دوم در کوره ای با دمایی کمتر و کاهش یافته، با اتمسفر مونوکسید کربن و سوختی مرطوب و مخزن هوای محدود حرارت می دید. پس از آن رنگ اخرا آرام آرام از سطح ظرف سرد شده کنار رفته و طرح روی لعاب با درخششی فلز گونه ثابت می ماند.

انواع کاشی های زرین فام

انواع کاشی های زرین فام امروزی زرین فام ناودانی ، نیم ستونی زرین فام، قالبی برجسته، ستاره ای، هشت ضلعی
تکنیک بنا کردن کوره های سفال زرین فام نحوه ی استقرار و ساخت کوره کار بسیار فنی و تکنیکی بوده و اگر قطعات آجرها به صورت تراز قرار نمی گرفتند قطعا موقع حرارت ، باعث میشد که هواکش کوره مسدود شود.

کوره های پخت سفال ، با ساختاری گرد یا بیضی، به صورت دو اتاق شبیه یک برج بلند ساخته می شدند که آتشدان در قسمت پایین بود و حرارت آن از طریق سوراخ های تعیین شده در سقف مشبک به اتاق بالایی راه می یافت. در اتاق بالایی سفال های خام قرار داشتند و به طور تدریجی پخته می شدند و دود از سوراخ های سقف گنبدی خارج میشد.

در درون کوره ، ردیف به ردیف میخ های سفالی وجود داشت که در حفره های درونی قرار داده شده بودند. در مکان هایی مانند سیراف در شهر کنگان استان بوشهر و کاخ ایلخانی در تخت سلیمان ، کوره هایی با ردیف هایی از میخ های سفالی با طول 60 تا 70 سانتیمتر پیدا شده است. ظروف و کاشی ها بر روی این میخ ها گذاشته می شده و گاهی برای حفاظت ظرفها از حرارت مستقیم آتش ، آنها را در محفظه های سفالی قرار می دادند.

اشکال مختلف کاشی زرین فام این کاشی ها در اشکال مختلف هندسی مانند دایره ای ، چند ضلعی ، چهار گوش ، ستاره ی هشت پر ، ستاره ی شش پر و صلیبی ساخته شده اند. بدنه ی این کاشی ها هم به دو شکل تخت یا خشتی با سطح برجسته تولید می شده است.

نقوش به کار رفته در کاشی زرین فام سه نوع کاشي ديواري زرين فام از دورة ايلخاني بر جا مانده که شامل کاشي محراب، کاشي حاشيه اي کتيبه دار و کاشي ستاره اي و صليبي شکل است که همراه با تزيينات زرين فام يا لعاب تک رنگ هستند. برجسته کاري در اين دوره بر روي کاشي ها انجام مي شد و مقدار زيادي کاشي ستاره اي با کتيبه و نقوش انساني، حيواني و گياهي تزيين شده اند.

مکان هایی که در آنها کاشی زرین فام مورد استفاده قرار گرفته است

بر اساس مطالعات صورت گرفته و نيز انجام فعاليت هاي ميداني باستان شناسي، مراکزي چون کاشان، ساوه، سلطان آباد، تخت سليمان ، جرجان یا گرگان کنونی، بخش تربت خانه در گنبد سلطانیه ی زنجان ، امامزاده فضل بن سلیمان شهر آوه از توابع ساوه و ارگ ایلخانی به عنوان مراکز ساخت چنين تزييناتي از سوي محققان در نظر گرفته شده اند.

کاشي هاي زرين فام در مسجد قيروان در تونس و شهر سامره در عراق. شهر کاشان مرکز اصلي توليد کاشي بود و نمونه هاي گوناگوني کاشي ازنظر شکل و تکنيک در آنجا توليد ميشد.

کاشی هفت‌رنگ یا مینایی یکی از کاشی‌های بسیار زیبا که از دیرگاه تا به امروز نظر مورد استقبال قرار گرفته است،کاشی های هفت رنگ بسیار جذاب است علت نام گذاری این کاشی، هفت رنگ مورد استفاده در ساخت آن میباشد. رنگ‌های رایج به کار رفته در این کاشی عبارتند از: سیاه ، سفید، لاجوردی، فیروزه‌ای، زرد، حنایی و قرمز می‌باشند.

ترکیب این رنگ‌ها در کنار یکدیگر بسیار زیبا است . به همین دلیل از این کاشی‌ها بیشتر در بقعه‌ها، مساجد و حتی در منازل شخصی نیز استفاده میشده است . ابعاد این کاشی متناسب با قسمتی که به کار می‌رود متغیر است. به عنوان مثال ابعاد 15*15 و یا 20*20 برای منازل و در مکان‌های مذهبی از ابعاد 7.5*15 و یا 10*20 سانتی متر استفاده میشود.

استفاده از کاشی های هفت رنگ بیشتردر دوره تیموریان و دوره صفویان بوده است، و بنابراین کاشی هفت‌رنگ به دلایل زیر رواج پیدا کرد، از نظر اقتصادی، کاشی هفت رنگ با هزینه کمتری تولید میشود، از نظر ساخت، نسبت به سایر کاشی‌ها، زمان کمتری نیاز دارد. قابلیت انعطاف برای اجرای طرح‌های گوناگون را دارد و تنوع بی‌نظیری از رنگ‌ها را می‌توان با آن خلق کرد.

کاشی معرق، معرق کاشی در ایران

کاشی معرق، معرق کاشی در ایران از دوره سلجوقیان یعنی در قرن 4 هجری بسیار متداول گردید. در قرن 8 هجری هنرمندان معرق کار به مراتب از هنرمندان عهد سلجوقی جلو افتادند. هنر معرق‌کاری در قرن 9 و 10 هجری به روش های شرقی خود رسید و مراکز مهم معرق سازی در شهرهای اصفهان، یزد، هرات و سمرقند ایجاد گردد.

از زیباترین نمونه معرق کاشی می توان به کاشی های مسجد کبود تبریز اشاره کرد که بعدها با تغییر پایتخت از آذربایجان به اصفهان این هنر به اصفهان منتقل شد،همچنین در دوره‌ی تیموری پدیده هنر کاشی کاری معرق سنتی ،از به تکامل رسیدن طرح‌هایی از نقش‌های گل و گیاه،بندهای اسلیمی و با پیچش‌های موزون آن‌ها از رنگ‌های‌ متضاد و زیبای چشم‌نواز و کتیبه‌های خط و قاب‌های گره و بسیاری دیگر از نقش‌ها در عناصر و جزئیات تازه ابداع شد.

معرق اسم مفعول از کلمه عرق به معنی رگه و ریشه میباشد.کاشی معرق در اصطلاح به نوعی از کاشی اطلاق میگرددکه تکه های کاشی پس از تراش خوردن طبق طرح در کنار هم جفت میشوند. این قطعات با قرار گرفتن در کنار یکدیگر طرح اصلی را تشکیل میدهند.

کاشی معرق پر زحمتترین کار در رشته کاشی کاری سنتی میباشد.بطور متوسط جهت ساخت هر متر مربع کاشی معرق در یک طرح متوسط 80 نفر ساعت نیروی استاد کاری نیاز است،. این هنر صنعت در طرح ونقش گوناگون در محراب،سردرب،گنبد و گلدسته مساجد کاربرد دارد.

ابزار آلات بکار رفته در کاشی معرق، انواع تیشه الماسه، سوهان

کاشی های معرق با سایر کاشی از نظر نوع جنس تفاوت دارد.این کاشیها بایستی ترد و تراش پذیر بوده و لعاب آنها نیز
بایستی نرم باشد.لعاب بکار رفته در این کاشیها از نوع قلع و سرب بوده که درخشندگی خاصی به آنها میدهد.

مراحل ساخت کاشی معرق، اولین مرحله طراحی نقش مورد نظر بر روی کاغذ میباشد.طرح های مورد استفاده در کاشی معرق همان طرح های متداول سنتی میباشد که توسط طراح ترسیم میشود، شماره بندی نقشه بعد از طراحی ، نقشه به قسمت های مساوی تقسیم شده و هر قسمت با یک شماره علامت گذاری میشود.دلیل این کار این است که، پس از تراش کاشیها به راحتی بتوان کاشیها را در جای خود قرار دهند.

مرحله ی بعد برش نقشه است، بعد از شماره گذاری نقشه شروع به برش زدن نقشه میکنند،قبل از برش باید رنگ آمیزی کار مشخص شده باشد .به عنوان مثال زمینه کار ، گل ها ، اسلیمی و..هر کدام رنگش مشخص میشود تا بعد از برش در پاکت مخصوص به رنگ خود قرار داده شود.

در این مرحله نقشه های برش خورده بر روی کاشی چسبانده میشوند،بسته های آماده شده در مرحله قبل باز میشود.سپس هر کدام بر روی کاشی طبق رنگ مشخص شده چسبانده میشود،تراش کاشی در این مرحله با سوهان اضافی های کار سوهان کشی میشوند.

و در مرحله آخر چیدن کاشی های تراش خورده ،برای اینکار یک کپی معکوس از نقشه اولیه تهیه شده و کاشیهای تراش خورده پس از نمره کردن قطعات مختلف، قطعات بر حسب شماره، به ترتیب و با توجه به نشانه ها و علایمی که قبلاً بر روی کاغذ گذاشته شده در کنار هم چیده میشوند.

بنابراین طرح اولیه به وسیله ی قطعات کاشی نمایان میشود. پس از اینکه کاشی از رو چیده شد به همان ترتیب قطعات بر روی زمین یا قالبی کاملاً صاف و بدون هرگونه فرورفتگی و یا برآمدگی از پشت چیده شده به طوری که فقط پشت کاشی ها نمایان است و روی آن ها کاملاً به سطح زمین یا قالب چسبیده است.

درمورد كارهایی كه دارای دور است و صاف نیست كاشی ها بر روی قالب همان كار چیده می شود. هنگام برگرداندن قطعات از رو به پشت باید دقت نمود که قطعات کاملاً در کنار همدیگر قرار گرفته و هیچ گونه درز یا فضای اضافی در بین آن ها نباشد. برای این منظور و جهت رفع گیرهای احتمالی از سوهان استفاده میشود.

سفال لعاب دار چیست؟

سفال لعاب دار،معنی لغوی کلمه لعاب ظروف سفالی پس از طراحی، خشک و آماده‌شدن، به طرح‌های زیبا و منحصر به فرد و متفاوتی مزین میشوند. آراستن و طراحی ظروف به کمک رنگ‌هایی صورت میگیرد که اصطلاحا به آنها لعاب‌های سفالی می‌گوییم. لعاب در واقع یک پوشش برای ظرف محسوب میشود. تاریخچه استفاده از لعاب در این هنر باستانی به زمان ورود اسلام به ایران باز می‌گردد. لعاب‌ها معمولا خاصیت درخشندگی دارند.

لعاب از چه چیزی ساخته شده است، لعاب‌ها از ماده‌ای با جنس سیلیکاتدرست شده اند،که حالت مایع دارند. لعاب‌ها در مجاورت با هوا حالت چسبندگی به خود میگیرند و رنگشان کاملا وابسته به انواع اکسیدهایدر دسترسشان است. این اکسیدها میتواند شامل اکسید آهن، کبالت، منگنز و … باشد. البته علاوه بر رنگ، طرح و پوشش محافظتی درخشندگی و شفافیت خاصی به ظروف سفالی می‌دهند.

با تمام تفاسیربالا میزان درخشندگی و طرح نهایی به عوامل متعددی چون دمای کوره، ترکیب شیمیایی لعاب، فضای کوره و طریقه خنک شدن سفال بستگی دارد.

درجه سختی لعاب چیست برخی از لعاب‌ها ساختار نرم و برخی دیگر ساختار نسبتا سخت‌تری دارند. لعاب‌های نرم، لعاب‌هایی هستند که دردمای درجه حرارت پایین درست میشوند، اما لعاب‌های سخت به حرارت بیشتری نیاز دارند. در کل لعاب‌های سربی، لعاب‌های نرمی هستند، اما لعاب‌های ساخته شده از کوارتز و فلدسپات جزو دسته لعاب‌های سخت قرار می‌گیرند.

لعاب‌های سربی نرم از آهک، پتاس و خاک رس تشکیل شده و در دمای 1150 درجه سانتی‌گراد ساخته می‌شوند. در کل ظروف سفالی ابتدا باید فرایند ساخت خود را طی کرده و در مرحله تزیین و طراحی لعاب کاری شوند. لعاب‌های سود، آهک، پتاس و کوارتز در ابتدا یک ساختار خمیری شکل دارند.

زیر لعابی چیست و چه کاربردی دارد همان‌طور که از نامش پیداست به دلایل پیش از لعاب اصلی استفاده میشود و در واقع حد واسطی بین لعاب اصلی و سطح ظرف محسوب میشود،بهترین کاربرد زیر لعابی عیوبی که هنگام ساخت ظرف سفالی پیش می‌آید را می‌توان با استفاده از زیر لعابی مناسب پوشاند.

فواید استفاده از زیر لعاب زیبایی و تنوع ظاهری

فواید استفاده از زیر لعاب زیبایی و تنوع ظاهری، از بین بردن خاصیت نفوذپذیری ظروف ساخته شده از جنس سفال،بالابردن مقاومت ظروف سفالی از لحاظ شیمیایی و مکانیکی، لعاب یک خاصیت ترمیمی جهت از بین بردن ناهمواری‌های سطحی ظرف سفالی شما محسوب میشود، افزایش بهداشت ظروف، دوام بیشتر و افزایش رنگ‌پذیری.

لعاب های رنگین کمان لعاب های رنگین کمان انعکاس‌دهنده رنگ‌های مختلف به‌خصوص بنفش و آبی هستند. اکثر نورها از این لعاب عبور می‌کنند و جذب بدنه ظرف می‌شوند. به این حالت قاز مغازی رنگین کمانی میگویند.

مشخصات لعاب کدر در واقع ترکیبی همانند دیگر لعاب‌ها دارد، تنها تفاوت این لعاب این است که نور از آن عبور نمی‌کند. مشخصات لعاب درخشان برخلاف لعاب کدر، لعاب درخشان ترکیبی دارد و ساختاری را ایجاد می‌کند که نور از آن به آسانی عبور کرده، و به همین دلیل از لعاب های درخشان به عنوان زیر لعابی استفاده می‌کنند.

لعاب مات تنها تفاوت لعاب مات با دیگر لعاب‌ها در ذرات کریستالی سازنده لعاب است که موقع سرد شدن در سطح لعاب پدیدار می‌شوند. تعداد، اندازه و ساختاری که در سطح لعاب پدیدار می‌شود، میزان مات بودن لعاب را مشخص می‌کند.

مشخصات لعاب فریت لعاب فریت در واقع نوع خاصی از لعاب محسوب نمیشود، چرا که لعاب وقتی به بازه تکمیل پخت میرسد عنوان فریت را دریافت می‌کند. فریت‌ها موادی هستند که ابتدا ذوب و سپس به‌یک‌باره سرد شده تا بر اثر این شوک حرارتی ساختاری شیشه‌ای بر سطح لعاب ایجاد کند. با اضافه کردن اکسیدهای رنگی می‌توانید ساختارهای شیشه‌ای رنگی ایجاد کنید.

لعاب سربی لعاب سربی ساختاری شفاف و براق دارند. این لعاب‌ها برای پخت به دمای 800 درجه سانتی‌گراد نیاز دارند. لعاب های سربی با آب ترکیب شده و کاملا بی‌رنگ هستند. برای اینکه لعاب سربی رنگ‌دار شود باید با پودر آسیتن و یا اکسیدهای دیگر فلزها ترکیب شود.

به یکی دیگر از سفال های بسیار زیبا می پردازیم که بسیار مورد استقبال عموم قرار گرفته است،سفال نقش برجسته یک اثر هنری است که در آن اشکال روی یک سطح حکاکی میشوند،نقش برجسته یکی از تکنیک های ساخت سفال است،که در آن طرح های برجسته ای از جنس خود مجسمه روی آن باقی می ماند و به آن زیبایی خاصی می بخشد.

سفال نقش برجسته چیست؟

نقش برجسته از شاخه های مجسمه سازی و آثار حجمی است،این هنر اغلب بر روی سنگ ها، دیوارهای صخره ای و دیوارهای بزرگ اجرا شده است و از روش های متداول برای دیوارنگاری است،با توجه به دشواری های اجرای نقوش برجسته بر صخره های طبیعی،همچنان آثار حجمی نقش برجسته زیادی از گذشته به یادگار مانده است که نمایان گر اراده انسانی است.

تاریخ نقش برجسته در ایران ،اولین نقش برجسته در ایران

دلایل بسیاری وجود دارد که اولین هنرمندان این رشته در غرب ایران اقدام به برجسته کاری بر روی صخره کرده اند،و تأثیر خود را بر روی نقاشان طراحان بعدی به خوبی بر جای گذاشته اند،نقوش برجسته کوه های نزدیک کرمانشاه می تواند بر گرفته از آن دوران باشد.

نقوش برجسته های به جای مانده در صخره های ایران اغلب پایه های نظامی داشته و بر بالای کوه هایی که در مسیر کاروان ها بوده اند به وجود آمده است،در این نقش برجسته ها گاه شمایل انسانی به صورتی اغراق آمیز طراحی شده است،همچنین نقش رستم یکی از نقش برجسته های معروف ایرانی است که با گذشت سال ها هنوز با صلابت بر ستیغ کوه دیده میشود، که حتی با گذشت سالیان دراز ذره ای از زیبایی و شکوه آن کم نشده است.

برای ایجاد یک نقش برجسته، برای ایجادپستی و بلندی یک طرح باید ازقانون کاستن و افزودن استفاده کرد. به این معنا که بخش هایی را به سطح صافی که با گل سفال ایجاد کرده اند ، اضافه کنن تا کار برجسته تر شود، و بخش هایی را با ابزارهای مخصوص این کار ازطرح کم میکنند. تا پستی و بلندی لازم در روی نقش برجسته به وجود آید.

کاربردهای نقش برجسته

کاربردهای نقش برجسته استفاده از تکنیک نقش برجسته در دوران ماقبل تاریخ بسیار ساده تر و آسان تر از ساخت یک مجسمه کامل و مجزا بوده است، و همچنین استفاده از نقش برجسته درطراحی صحنه ها، منظره ها وبچهره هاهمچنین عناصر دیگری مانند چشم انداز ها پس زمینه های معماری بسیار مورد استفاده قرار می گرفته است.

امروزه طراحی های نقش برجسته را می توان بر روی اجسام و وسایل مختلف و همچنین به شیوه های مختلف حجاری و ایجاد نقوش برجسته انجام داد. این روش ها می تواند شامل کنده کاری روی سنگ و ریخته گری بر روی فلز صورت پذیرد. نقوش برجسته بزرگ عموما بر روی سنگ های مرمر، سفالینه ها و اجسام برنزی انجام میشود.

نقوش برجسته در سطوح کوچکترمعمولا درفلزات،سنگ های گرانبها،گچ گاری،میناکاری و سطوح چوبی مورد استفاده قرارمی گیرند.

سخن پایانی

در دنیای بزرگ هنر کاشی کاری و انواع کاشی سنتی، سرامیک از ویژگی ها و زیبایی های منحصر به فردی برخوردار هستند، صنایع رنگ در معماری ایرانی اسلامی متعددند و کاشی سنتی معرق کاری و کاشی هفت رنگ مهم ترین این صنایع را تشکیل می دهند.

یکی از زیباترین و سخت ترین نوع کاشی کاری سنتی، کاشی معرق است. تولید کننده کاشی سنتی با تراشیدن قطعات ریز کاشی براساس طرح، نقش و رنگ و در کنار هم قرار دادن و در آخر یکپارچه سازی و نصب کاشی ها روی محل مورد ناین هنر را زنده نگاه می دارد.